Türkiye mezunu, Afganistan'ın Tahar Vilayeti Milletvekili Hamiduddin YoldaÅŸ, Afgan hükümeti ve Taliban arasında yürütülen barış görüÅŸmelerinin geleceÄŸi, ülkesi ve Türkiye arasındaki iliÅŸkiler ile ABD'nin Afganistan siyasetindeki rolüne iliÅŸkin AA muhabirine deÄŸerlendirmelerde bulundu.
Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar BaÅŸkanlığının (YTB) saÄŸladığı Türkiye bursları ile Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olan YoldaÅŸ, buradaki eÄŸitimini tamamladıktan sonra Afganistan'a döndüÄŸünü ve bir süre Adalet Bakanlığındaki görevinin ardından 2018'e kadar Türk Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Koordinasyon Ajansı BaÅŸkanlığının (TÄ°KA) saÄŸlık ve altyapı çalışmalarında görev aldığını belirtti.
YoldaÅŸ, öÄŸretim hayatı ve sonrasında çeÅŸitli sosyal yardım faaliyetlerinde yer aldığını dile getirerek, Ä°HH Ä°nsani Yardım Vakfı gibi Türkiye'deki birtakım yardım kuruluÅŸlarıyla yetimlerle ilgili çalışmalar baÅŸlattıklarını söyledi. YoldaÅŸ, "Åžu anda Afganistan'da 3 bine yakın yetimin eÄŸitimini sürdürebilmesi için sponsorluk ediyoruz ve bu sayı gün geçtikçe artmakta." diye konuÅŸtu.
Afganistan'ın baÅŸkenti Kabil'de bir yetimhane yaptırdıklarını ve Ä°HH ile bu yetimhanenin iÅŸletme faaliyetlerini sürdürdüklerini kaydeden YoldaÅŸ, bu yetimhaneden mezun olan yaklaşık 20 öÄŸrencinin Türkiye'de eÄŸitim gördüÄŸünü aktardı.
Bu kapsamda, meslek edindirme ve saÄŸlık alanındaki çalışmalara da devam ettiklerini söyleyen YoldaÅŸ, ülkesinde uzun yıllar süren savaÅŸ nedeniyle birçok kiÅŸinin yaÅŸadığı psikolojik sorunlar ile altyapı ve eÄŸitim alanlarındaki yetersizliÄŸin, Afganistan'ın halihazırda karşı karşıya kaldığı en büyük sorunlar olduÄŸu deÄŸerlendirmesinde bulundu.
- "DIÅžARIDAN BÜROKRAT Ä°THAL EDEREK ÜLKE YÖNETEMEZSÄ°NÄ°Z"
YoldaÅŸ, Rusya'nın 1979'da Afganistan'ı iÅŸgalinden bu yana, ülkede süregelen savaÅŸ ve çatışmaların etnik yapılar üzerinden sürdürülmesinin Afgan halkı arasındaki birlik ve beraberliÄŸe zarar verdiÄŸini söyledi.
Taliban döneminin ise Afganistan için "kara kutu" dönemi olarak niteleyen YoldaÅŸ, Taliban'ın o dönemki uygulamalarına karşı da eleÅŸtirilerde bulundu.
YoldaÅŸ, "Siz (Taliban) bir ülkeyi ele geçiyorsunuz, eÄŸitimi durduruyorsunuz. Kadın haklarını tamamen hiçe sayarak, kadınları evlere kapatıyorsunuz. Televizyonları, her yeri, her ÅŸeyi kapatıyorsunuz. AkÅŸam yapılan bir idamın görüntülerini 1 saat içinde tüm dünyaya yayıyorsunuz. Burada bir çeliÅŸki var." ifadelerine yer verdi.
Taliban rejiminin 2002'de devrilmesinin ardından, Afganistan'da 18 yıl süren demokrasi dönemine geçildiÄŸini anımsatan YoldaÅŸ, uygun zemin hazırlanmadan dış kaynaklı getirilen demokrasinin, gelenek, görenek ve dinine baÄŸlı Afgan halkı için erken olduÄŸu deÄŸerlendirmesinde bulundu.
YoldaÅŸ, "Dışarıdan bürokrat ithal ederek ülke yönetemezsiniz. Bu durum hala devam ediyor. 2001'den 2021'e kadar yapılan çalışmalar ve projeler eÄŸer doÄŸru düzgün uygulanmış olsaydı, bugün Afganistan'ı çok farklı bir yere taşırdı. Bugün bizim halkımız bu kadar yoksulluk ve savaÅŸla mücadele etmek ve bunları çekmek zorunda kalmayacaktı." diye konuÅŸtu.
Afganistan'a gelen yardımların tamamının gereksiz yere harcandığı deÄŸerlendirmesinde bulunan YoldaÅŸ, "Åžu anki hükümeti bu duruma sokan, çökme noktasına getiren yolsuzluk. Bu yolsuzluk, dış yardımlardan tutun ihalelere, gümrüklere kadar hatta birçok atama bile yolsuzlukla yapılıyor." ifadesini kullandı.
- "AFGANÄ°STAN MECLÄ°SÄ°NDEKÄ° SANDALYE DAÄžILIMINDA ETNÄ°K AÄ°DÄ°YET AÄžIR BASIYOR"
YoldaÅŸ, ülkesinde partili seçim sisteminin bulunmadığını, adayların seçimlere bağımsız girdiÄŸini ve seçilen milletvekillerinin daha sonra mecliste kendi aralarında gruplar oluÅŸturduÄŸunu anlattı.
Bu grupların çalışmalarına da kendi aralarında devam ettiÄŸini belirten YoldaÅŸ, "Åžunu söylemek istiyorum: Afganistan'da etnik çatışmalar bitmeden veya uzlaşıya varılmadan daha çok sıkıntı yaÅŸayacağız." dedi.
YoldaÅŸ, meclisteki sandalye dağılımında etnik aidiyetin, siyasi güçten daha fazla ağır bastığına iÅŸaret ederek, "(Meclis'te) Hangi etnik grubun sayısı fazlaysa, onların dediÄŸi oluyor ya da o yönde görüÅŸler yoÄŸunlaşıyor." ÅŸeklinde konuÅŸtu.
Afganistan'ın geleceÄŸinin ÅŸekillenmesinde meclisin oynayacağı etkin role iliÅŸkin yaptığı deÄŸerlendirmede YoldaÅŸ, "Afganistan'ın en seçkin kiÅŸileri, 250 kiÅŸi bu çatı altında toplandı. Bunların hepsi millet tarafından seçilerek meclise gönderildi. Milletin ÅŸu anda güvendiÄŸi tek kurum, güvenebileceÄŸi tek müessese meclistir. Ä°nsanların buradan bir beklentisi var." ifadelerini kullandı.
- "AFGAN HALKI, ÜLKEDEKÄ° KAOSUN SÜRDÜRÜLMESÄ°NÄ°N SEBEBÄ° OLARAK AMERÄ°KA'YI GÖRÜYOR"
YoldaÅŸ, Afgan halkının siyasete güven duyup duymadığı sorusuna iliÅŸkin de ÅŸunları söyledi:
"18 yıllık dönem ve ÅŸu anki hükümeti göz önünde bulundurarak sorunuza cevap verecek olursam, ÅŸunu zaten herkes biliyor: Hükümet Amerikalıların kurduÄŸu ve desteklediÄŸi bir hükümet. Afgan halkı bunu biliyor ve biz ÅŸunu biliyoruz: Afganistan'da Amerikalılar kaybetti. Afgan halkının istediÄŸini ve kendi istediklerini hiçbir ÅŸekilde elde edemediler. Bunu kabul etmek lazım. DiÄŸer taraftan, insanlar Afganistan'da etnik yapı üzerinden siyaset yapmayı bırakmalı. Bu olmazsa olmaz. Etnik yapı üzerinden siyaset yapmamalılar ama kesinlikle etnik yapıyı da göz önünde bulundurmaları gerekiyor. Tek başına PeÅŸtunlar da Tacikler de Türkler de hükümet edemez. Tek başına ülkeyi yönetmeye kalkacağız derlerse 40 yıldan bu yana akan kan durmaz."
YoldaÅŸ, Afgan halkının içinde bulunduÄŸu durumdan kurtulabilmesi için bir millet ve ümmet olması gerektiÄŸinin altını çizerek, kabilecilik mantığıyla bir yere varılamayacağını kaydetti.
Milletvekili YoldaÅŸ, "Åžu anda Afganlar bu sistemi getiren ve oturtan Amerika'ya öncelikle güvenmiyor. Bugünkü kaosun sürdürülmesinin, güvenliÄŸin gelmemesinin sebebi olarak Amerika'yı görüyorlar. Afganistan'da kaosun sürmesi birilerinin iÅŸine geliyor ve bir ÅŸekilde bunun sürmesini istiyorlar. Kaosun devamı, ÅŸu anda kaostan kim yararlanıyorsa onların iÅŸine geliyor." dedi.
- "AFGANÄ°STAN'DA EN FAZLA YARDIM KURULUÅžU BULUNDURAN ÜLKE TÜRKÄ°YE"
Afganistan Meclisi ile TBMM arasındaki iliÅŸkilerin hangi düzeyde olduÄŸu ve Türkiye'nin tecrübesinden yararlanılıp yararlanılmadığı sorusu üzerine YoldaÅŸ, "Maalesef geçtiÄŸimiz 1,5 yıllık sürede herhangi bir faaliyet gözlemlemedim. Belki de iki tarafın biraz eksikliÄŸi ve iÅŸi çok fazla üstlenmediÄŸindendir." ifadelerini kullandı.
"Türkiye-Afganistan arasındaki iliÅŸkiler çok eskiye dayanıyor. Türkiye daima Afganistan'ın yanındaydı. Afganistan'da en fazla yardım kuruluÅŸu bulunduran ülke Türkiye." diyen YoldaÅŸ, Türkiye'nin yaptığı yardımlarla Afgan halkının yaralarını sarmaya çalıştığını dile getirdi.
YoldaÅŸ, "Türkiye'nin Afganistan'da daha aktif olmasını ve söz hakkı olmasını, olaylarla daha yakından ilgilenmesi hatta yön vermesi gerektiÄŸini düÅŸünüyoruz." diye konuÅŸtu.
Ülkesi ve Türkiye arasında siyasi, ticari ve kültürel konular baÅŸta olmak üzere birçok alanda iÅŸ birliÄŸi olduÄŸunu dile getiren YoldaÅŸ, Türkiye'nin, Afganistan'ın siyasetine de dahil olarak katkıda bulunabileceÄŸini söyledi.
YoldaÅŸ, ÅŸöyle devam etti:
"Bir sürü ülke Afganistan'da kendi menfaatleri ve çıkarları üzerine politika yapıyor. Herhangi bir sinsi planı olmadan Afganların yanında olan bir tek Türkiye var. Türkiye'nin Afganistan siyasetini pozitif yönde yönlendirmek için daha fazla aktif olması gerektiÄŸini düÅŸünüyorum."
- "TALÄ°BAN BARIÅž GÖRÜÅžMELERÄ°NÄ° DAHA DA ZORA SOKUYOR"
Milletvekili YoldaÅŸ, Taliban ve Afgan hükümeti arasındaki barış görüÅŸmelerinin çok deÄŸerli ve önemli bir adım olduÄŸu deÄŸerlendirmesinde bulunarak, birbiriyle savaÅŸan iki grubun bir masa etrafında oturmasının çok kıymetli bir geliÅŸme olduÄŸunu kaydetti.
Taliban'ın görüÅŸmelerdeki tutumuna iliÅŸkin ise YoldaÅŸ, ÅŸu ifadeleri kullandı:
"Taliban bu görüÅŸmeleri daha da zora sokuyor. Olmayacak ÅŸartlar öne sürüyor. Mesela rejim ve anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi, insan hakları, düÅŸünce özgürlüÄŸü ve kadın hakları gibi konularda çok katı ÅŸartlar koyuyorlar. Daha önce 'Afganistan'da yabancı bir asker bile olursa biz silahı bırakmayız' diyorlardı ama gittiler Amerikalılarla anlaÅŸma yaptılar. 1 yıldan beri Amerikalılarla bir alıp veremedikleri yok ama yine kendi kardeÅŸlerini katletmeye devam ediyorlar. Bu çok üzücü ve acı. Bunların (Taliban'ın) bugün dediÄŸi yarın dediÄŸini tutmuyor. Bir tutarsızlık var. Kim bunları yönlendiriyorsa ona göre hareket ediyorlar, özgür iradeleri yok. Kendi özgür iradeleri için, bu halk için savaÅŸmıyorlar. Vicdanı olan insan o durumdaki insanlara biraz acır. Bunlar çok acımasız olmuÅŸ."
Öte yandan, Afganistan hükümetinin barış görüÅŸmelerinin daha etkin ve kapsamlı olması için tüm kesimleri kapsayacak bir milli konsey oluÅŸturması ve yol haritasını birlikte çizmeleri gerektiÄŸini belirten YoldaÅŸ, uzlaÅŸmanın saÄŸlanması için birlikteliÄŸin olması gerektiÄŸini kaydetti.
YoldaÅŸ, Afganistan'da uzlaşının saÄŸlanıp saÄŸlanamayacağı sorusu üzerine, "EÄŸer Afgan hükümetine ve Taliban'a özgür irade verilirse uzlaÅŸma mümkün. Kendi iradeleriyle hareket ettiklerinde mümkün ya da her ikisinin üzerindeki güç isterse mümkün." yanıtını verdi.
UzlaÅŸmanın saÄŸlanabilmesi için tam anlamıyla bir ateÅŸkesin muhakkak olması gerektiÄŸini vurgulayan YoldaÅŸ, bölgesel güçlerin de göz ardı edilmemesi gerektiÄŸine dikkati çekti.
- "TÜRKÄ°YE, AFGAN GENÇLERÄ° Ä°ÇÄ°N EĞİTÄ°M AÇISINDAN ÇOK DEÄžERLÄ° BÄ°R KAPI"
Türkiye Burslarıyla Konya'da tıp eÄŸitimi alan YoldaÅŸ, "Türkiye, Afgan gençleri için eÄŸitim açısından çok deÄŸerli bir kapı." deÄŸerlendirmesinde bulundu.
YoldaÅŸ, Afgan gençlerin eÄŸitim için en fazla tercih ettiÄŸi ülkenin Türkiye olduÄŸuna dikkati çekerek, bu öÄŸrencilere verilen destek için Türk halkına teÅŸekkür etti.
