MURAT BARDAKÇI
Bu hafta, Cumhuriyet tarihimizdeki çok önemli bir kararın 70. yıldönümü idi: Demokrat Parti iktidarının, ezanın Arapça okunması yasağını kaldırışının yıldönümü…
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1950’nin 16 Haziran’ında Arapça okunması 1932’den itibaren 18 sene boyunca yasak olan ve sadece Türkçesine izin verilen ezan ile kametin eskisi gibi ve Ä°slamî geleneklerin gerektirdiÄŸi ÅŸekilde Arapça okunabilmesini serbest bırakmıştı…
Arapça ezan yasağının ÅŸiddetle uygulandığı 18 sene boyunca bu yasak yüzünden Türkiye’nin birçok yerinde tatsızlıklar çıktı, yasağı kabullenemeyen binlerce kiÅŸi adliyeye sevkedildi ve pekçoÄŸu ceza aldı. Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1946 sonrasında hiçbir seçimde tek başına iktidarı olamamasının en önemli sebeplerinden biri, halkın bir türlü unutamadığı iÅŸte bu yasak meselesi idi...
17 Mayıs 1950’de yapılan genel seçimlerde tek parti iktidarının sona erip Demokrat Parti’nin iÅŸbaşına gelmesinin hemen ardından, halkın öncelikli beklentilerinden olan Arapça ezan yasağının kaldırılması konusu gündeme alındı. Demokrat Parti’nin Kayseri Milletvekili Ä°smail Berkok ve 13 arkadaşı ile aynı partiden Tokat Milletvekili Ahmet Gürkan, Türk Ceza Kanunu’nun Arapça ezana hapis cezası getiren 526. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesi için iki ayrı kanun teklifi verdiler; Adnan Menderes Hükümeti de aynı konuda bir kanun tasarısı hazırladı.
BaÅŸkanlığını Ankara Milletvekili Osman Talât Ä°ltekin’in yaptığı Adalet Komisyonu’nun kabul ettiÄŸi hükümet tasarısı, 16 Haziran 1950’de Meclis’in gündemine geldi. CHP’nin tasarıya red oyu vermesi beklenirken beklenmedik bir hadise oldu, CHP’nin Trabzon Milletvekili Cemal ReÅŸit EyüboÄŸlu parti grubu adına söz alıp kürsüye çıktı ve söyledikleri ile herkesi ÅŸaşırttı.
EyüboÄŸlu, kısa konuÅŸmasında “ezanın Arapça okunmasına karşı çıkmayacağız” diyor ve CHP’nin ezan konusunda 180 derecelik mükemmel bir dönüÅŸ yaptığını söylüyordu:
CHP sözcüsü konuÅŸmasına “…Bu memlekette milli devlet ve milli ÅŸuur politikası cumhuriyet ile kurulmuÅŸ ve CHP bu politikayı takip etmiÅŸtir” diyerek baÅŸladı… “Bu politika icabı olarak ezan meselesi de bir dil meselesi ve milli ÅŸuur meselesi telâkki edilmiÅŸtir. Milli devlet politikası, mümkün olan her yerde Türkçe’nin kullanılmasını emreder. Türk vatanında ibadete çağırmanın da öz dilimizle olmasını bu bakımdan daima tercih ettik. Türkçe ezan-Arapça ezan mevzuu üzerinde bir politika münakaÅŸası açmaya taraftar deÄŸiliz. Millî ÅŸuurun bu konuyu kendiliÄŸinden halledeceÄŸine güvenerek, Arapça ezan meselesinin ceza konusu olmaktan çıkarılmasına aleyhtar olmayacağız”…
Cemal ReÅŸit EyüboÄŸlu’nun sözleri sadece Demokratlar’ı deÄŸil, partilerinin kararından haberdar olmayan sıradan CHP’lileri bile hayrete düÅŸürdü!
Cumhuriyet Halk Partisi’nin bu ânî dönüÅŸünün sebebi belli idi: Ezan yasağının sebep olduÄŸu huzursuzluÄŸun partilerine nasıl büyük zarar verdiÄŸini seneler sonra da olsa farketmiÅŸ, Meclis’in yasağı o gün kaldıracağını anlamış ve tasarıya red oyu vererek halkın gözünde daha da sevimsiz vaziyete düÅŸmemek maksadıyla “Eh, bâri biz de kabul edeceÄŸimizi duyuralım” demiÅŸlerdi…
EyüboÄŸlu’nun ardından birkaç milletvekili daha söz aldı, nihayet oylamaya geçildi; Halk Partililer büyük ihtimalle istemeye istemeye ve gönülsüz vaziyette tasarının lehinde oy verdiler, neticede Arapça ezan yasağı her iki partinin iÅŸbirliÄŸi ile kaldırılmış oldu…
Ezanın aslına dönmesinin 70. yıldönümü bana hem CHP’nin 16 Haziran 1950’de son anda yaptığı bu manevrayı hatırlattı, hem de hayli uzak bir ihtimali düÅŸündürdü:
Ayasofya’nın yeniden ibadete açılması tartışmaları devam ediyor, artık dönüÅŸü pek mümkün olmayan bir yola girildiÄŸi ve bu mesele hakkında önümüzdeki haftalarda önemli kararlar verileceÄŸi apaçık ortada…
Cumhuriyet Halk Partisi 70 sene önce ezan meselesinde ortaya koyduÄŸu cesareti ÅŸimdi Ayasofya bahsinde de gösterse ve “devlet” olduÄŸu devirde müzeye çevrilen mâbedin ibadete açılması teklifini baÅŸkalarına bırakmadan bizzat yapsa!
Böyle siyasî manevralara “basiret” ve “feraset”; “Ayasofya’nın müze olması yetmez, Sultanahmet’i de müze yapmamız lâzım!” zihniyetine ise baÅŸka birÅŸey denir!
(23).jpg)
